Aynı yaş grubundaki çocukların başka bir çocuğa tek başına ya da grup halinde düzenli olarak şiddet uygulaması olarak tanımlanan akran zorbalığı, liseye kadar olan okul dönemlerinin tümünde %10-20 oranında görülmektedir. Söz konusu şiddet fiziksel, sözel, sosyal, cinsel veya siber şiddet olarak uygulanabilmektedir.
Genellikle dil, din, ırk ya da fiziksel görünüm açısından diğerlerinden farklı olan veya diğerlerinden daha çalışkan, sessiz, sakin, içine kapanık görünen çocuklara uygulanan zorbalık davranışları önceleri “şaka” yollu gösterilir ve sonra zorbalığın şiddeti giderek artar. Araştırmalara göre erkek çocuklar kız çocuklara göre daha çok zorbalık yapmakta ve zorbalığa uğramaktayken, erkek çocuklar daha çok fiziksel zorbalık uygulamakta ve kız çocuklar ise sözel ve sosyal zorbalık sergilemektedir.
Bir davranışın akran zorbalığı olarak sınıflandırılmasında üç önemli kriter söz konusudur. Bunlar; davranışın herhangi bir kışkırtma sonucunda ortaya çıkmaması, zaman içinde tekrarlanması ve akran zorbalığı uygulayan çocuğun, hedefteki çocuğa göre daha güçlü olması ya da daha güçlü olarak algılanmasıdır.
Akran Zorbalığının Türleri
Fiziksel Zorbalık : İtme, çekme, vurma, saç çekme, çeşitli objelerle saldırma.
Sözel Zorbalık: Dış görünüşle alay etme, küçük düşürücü lakaplar takma, hakaret içerikli sözler söyleme, dalga geçme.
Sosyal Zorbalık: Dışlama, yalnızlaştırmaya çalışma.
Cinsel Zorbalık: Cinsel içerikli sözler söyleme, fiziksel tacizde bulunma.
Siber Zorbalık : Sosyal medya üzerinden küçük düşürme, tehdit etme, hakaret içerikli yorumlarda bulunma, izinsiz çekilmiş fotoğraf ya da videoları paylaşma.
Çocuğunuzun Akran Zorbalığına Maruz Kaldığını Nasıl Anlayabilirsiniz?
Akran zorbalığına maruz kalan çocukta; okula gitmek istememe, içine kapanma, arkadaşlarından uzaklaşma, özgüven düşüklüğü, depresif semptomlar, karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı, yorgunluk, derslere odaklanamama, akademik başarının düşmesi, sosyal anksiyete belirtileri, yetersizlik hisleri, fiziksel yaralanmalar, özel eşyalarında ya da okul kıyafetlerinde yıpranma, yırtılma vb. belirtiler görülebilmektedir.
Akran Zorbalığına Maruz Kalan Çocuklar İçin Neler Yapılabilir?
Akran zorbalığına uğrayan çocuklar yaşadıkları durumu bazen ebeveynlerine ya da öğretmenlerine açıkça anlatamasalar da çocuğun yaşadıkları çeşitli belirtilerle kendini gösterebilmektedir. Bu yüzden anne babaların ve öğretmenlerin iyi birer gözlemci olarak çocuktaki belirtileri ve çocuğun içinde bulunduğu durumu fark etmeleri büyük önem taşımaktadır. Çocukla sürekli iletişim halinde olmak, çocuğu ve davranışlarını gözlemlemek ve çocuğa güven vermek çok önemlidir. Ayrıca akran zorbalığı konusunda ebeveynlerin bilinçlenmesi ve çocuklarını da bu konuda bilgilendirerek, böyle bir durumla karşı karşıya kalması halinde konuyu öğretmenleri ya da ebeveynleri ile paylaşması için teşvik etmeleri büyük önem taşımaktadır.
Akran zorbalığına maruz kalan bir çocuğun ebeveynlerinin çocuğa onun yanında olduklarını, yardım etmek istediklerini belirtmeleri, çocuğu duygularını kendileriyle paylaşması için teşvik etmeleri, zorbalığa maruz kalmasının çocuğun kendi hatası olmadığını ifade etmeleri, çocukla bu durumla nasıl baş edebileceğine ve okulda kimden yardım isteyebileceğine dair konuşmaları, çocuğun kendisini ifade edebilmesi, sağlıklı arkadaşlık ilişkileri sürdürebilmesi ve özgüven kazanması için çeşitli etkinlikler planlamaları ve olumlu özelliklerini vurgulamaları, zorbalığa uğradığı için zaten yetersizlik hisseden çocuğun bu hislerini pekiştirmeyecek şekilde okulla işbirliği içinde hareket etmeleri ve gerektiği zaman bir uzmandan destek almaktan çekinmemeleri gerekmektedir.
Uzm. Psk. Berat Kayaalp
E-mail: pskberatkayaalp@gmail.com
Uzman Psikolog Berat Kayaalp lisans eğitimini Haliç Üniversitesi Psikoloji Bölümünde tamamlamıştır. Lisans eğitimi sürecinde Marmara Üniversitesi Hastanesi`nde Prof. Dr. Mehmet Sungur başkanlığındaki Psikiyatri Anabilim Dalı`nda ve Fransız Lape Psikiyatri Hastanesi`nde stajlarını tamamlamasının ardından Haliç Üniversitesi Klinik Psikoloji Bölümü`nde yüksek lisans eğitimine başlamış ve eğitimi sürerken İngiltere`ye giderek Leeds Metropolitan University’de yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. Yüksek lisans eğitimi boyunca İngiltere’de birçok uzmandan süpervizyon ve eğitimler almış ve sonrasında da İngiltere`de kalarak üniversite bünyesinde ve kendi merkezinde danışan görmeye devam etmiştir.
Türkiye`ye dönmesinin ardından Türk Silahlı Kuvvetleri Van Askeri Hastanesi`nde uzman psikolog olarak çalışırken, uygulamalı alanda yaptığı çalışmaların yanı sıra Haliç Üniversitesi`nde öğretim görevlisi olarak eğitimler vermiştir. SportsLab Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nde çocuk, ergen ve yetişkinlerle çalıştıktan sonra, Amerika Birleşik Devletleri merkezli sağlıklı yaşam kuruluşu Canyon Ranch Wellness Resort’un psikoloğu olarak görev almış ve bu merkezde danışan görmesinin yanı sıra Canyon Ranch Wellness Resort ve The Johns Hopkins Hospital bünyesinde çalışan doktorlarla eğitim ve çalışmalara dahil olmuştur.
İkinci yüksek lisans eğitimini İstanbul Rumeli Üniversitesi Klinik Psikoloji bölümünde tamamlayan Uzman Psikolog Berat Kayaalp, terapi seanslarını çocuk, ergen ve yetişkin danışanlarıyla online ve yüz yüze olarak sürdürmektedir.